Phantom fat: Waarom je je dik blijft voelen na een gastric bypass

"Ik sta voor de spiegel en ik weet dat ik dunner ben, maar ik voel me nog steeds die dikke persoon van vroeger...’

Deze woorden vatten perfect samen wat veel mensen ervaren na een maagverkleining.

De honeymoon fase

De eerste maanden na de operatie voelen vaak als een droom die uitkomt. Je hebt er maanden naartoe geleefd en dan, eindelijk, is de operatie achter de rug. Plotseling verdwijnen de kilo's sneller dan je had durven dromen.

Greet (50 jaar) beschrijft het zo: "Ik voelde me echt super na de operatie, vooral het eerste jaar. Alles was nieuw, alles was spannend. Ik kon een kleinere maat kleding kopen, het was geweldig. Ik kreeg zelfvertrouwen, ging make up gebruiken, ja, ik begon mezelf best leuk te vinden! Ik moest moeite doen om niet de hele dag voor de spiegel te staan! ”

De droom die uitkomt

Deze periode, door therapeuten vaak de "honeymoon fase" genoemd, wordt gekenmerkt door snelle resultaten en leuke reacties van de omgeving. De kilo’s vliegen eraf, je krijgt complimenten, voor het eerst in jaren voelt het alsof je controle hebt over je lichaam en over je leven. De schaamte om hoe je eruit zag, het gevoel van onmacht en tekortschieten waar je zo lang mee hebt rondgelopen verdwijnt uit beeld. Op zo’n moment is het verleidelijk om te denken dat voortaan alles anders zal zijn.

Phantom fat: het oude zelfbeeld na een gastric bypass

Maar dan kom je er achter dat dat heel snel heel veel kilo’s kwijtraken nog niet verandert wie je zelf bent. Gedachten die je vroeger dwars zaten sluipen er langzaam weer in. Of zoals Greet vertelt: "Na verloop van tijd kwamen er toch een paar stoorzenders in beeld.”

Eén van de meest onverwachte gevolgen van gewichtsverlies na een maagverkleining is wat wetenschappers "phantom fat" noemen. Dit mechanisme is vergelijkbaar met fantoompijn: net zoals mensen met een geamputeerd lichaamsdeel nog steeds het ontbrekende ledemaat kunnen voelen, blijven veel mensen na een maagverkleining hun oude gewicht nog steeds 'voelen'. Onderzoek laat zien dat 51,6 % van de vrouwen die kiezen voor een maagverkleinende operatie op dat moment erg ontevreden waren met hun lichaam. Juist deze groep voelt zich na de operatie vaak alsof ze nog steeds te zwaar zijn. Zij zien na de gastric bypass in de spiegel geen slank postuur, maar phantom fat: een oud zelfbeeld dat zich moeilijk weg laat drukken. Waar komt dit vandaan..?

Het lijkt wel of er een vertraging in mijn brein zit

In de loop der jaren hebben je hersenen een bepaald beeld van je lichaam opgebouwd.  Dit 'lichaamsbeeld' verandert niet automatisch mee wanneer je afvalt. Therapeuten zien dat het zelfbeeld vaak jaren achterloopt bij de lichamelijke verandering. Er zit een soort 'vertraging' in het brein waardoor het lang kan duren voordat het nieuwe lichaam geaccepteerd is.

Oude trauma's komen vaak weer terug

"Afvallen neemt niet al je oude verdriet weg," zegt Greet. ”Ik ben vroeger genadeloos gepest en dat draag ik nog steeds met me mee. Na de operatie dacht ik, dat raak ik straks vanzelf wel kwijt. Maar ik geef eerlijk toe dat ik dit heb onderschat. Inmiddels heb ik besloten om hulp te gaan zoeken. Binnenkort begin ik met therapie.”

Emotionele pijn kan heviger worden na een maagverkleining

Wanneer je na een maagverkleining je gevoel niet meer ‘weg kunt eten’, kunnen oude pijnen heviger naar boven komen dan ooit. Dit is een realiteit die vaak wordt onderschat. Dus mocht je denken aan een maagverkleining om van die gevoelens af te komen: dat werkt helaas niet zo. Therapie is echt de enige manier. We komen hier later op terug.

De eeuwige zelfkritiek: Ik ben het niet waard

Ondanks complimenten en kilo’s afvallen, blijft je eigen innerlijke kritische stem vaak bestaan. Je bent niet alleen jarenlang bekritiseerd door de buitenwereld, maar ook door jezelf. Dat laat diepe sporen na.

Het kan maken dat je heel negatief over jezelf gaat denken. Bijvoorbeeld:.: "Ze vinden me nu alleen maar leuk omdat ik dun ben" of "Wat als ik weer aankom?"

Greet herkent dat gevoel: "Mensen zeggen dat ik er goed uitzie, maar eigenlijk geloof ik het niet. Diep vanbinnen voel ik me nog steeds die mislukte persoon die niet eens kon afvallen zonder een operatie. Ja, dat zit mij heel erg dwars… "

Het 'Imposter Syndroom': je voelt je een bedrieger

Iemand die veel is afgevallen maar zichzelf nog steeds te dik vindt, kan last hebben van het Imposter Syndroom. Dit betekent dat je je eigen succes niet gelooft, dat je het gevoel hebt een bedrieger te zijn; iemand die alleen maar ‘doet alsof’ hij/zij slanker bent, terwijl het niet echt zo is is. Je lichaam is veranderd, maar je innerlijke stem zegt: ‘Dit ben jij helemaal niet'. Het impostergevoel komt voort uit de angst om niet goed genoeg te zijn.

"Wie ben ik zonder mijn gewicht?"

Voor veel mensen was hun gewicht onderdeel van hun identiteit. Greet vertelt: “Ik was ‘die gezellige moeke’ die voor iedereen liep te zorgen, behalve voor zichzelf. Ik maakte ze allemaal aan het lachen met grappen over mijn gewicht. Maar nu weet ik niet meer hoe ik mezelf moet zijn. Wie ben ik, als ik niet meer die gezellige dikke tante ben…?"

Wanneer die oude rol wegvalt terwijl je nog geen nieuwe hebt, raak je je houvast kwijt. Het opnieuw uitvinden van jezelf is een intensief proces. Je realiseert je dat je dat je jarenlang gevangen zat in een denkwereld waarin alles draaide om je gewicht. Daaraan ineens een andere invulling geven is een grote uitdaging.

Niet iedereen verandert mee

Gewichtsverlies brengt niet alleen persoonlijke veranderingen met zich mee, maar beïnvloedt ook relaties. Partners kunnen zich bedreigd voelen, vrienden kunnen jaloers worden, en familiedynamiek kan verschuiven.

Relaties komen onder druk:  jouw verandering beïnvloedt ook anderen

Grenzen stellen hoort ook bij een nieuwe identiteit

Mensen met overgewicht zijn vaak geneigd om zich weinig assertief op te stellen, conflicten te vermijden, misschien in de hoop om geaccepteerd te worden. Maar bij een nieuw uiterlijk hoort ook een nieuwe houding. Je gaat ernaar verlangen om wat steviger in je schoenen te staan en je grenzen wat vaker aan te geven. Maar er zijn altijd mensen die dat niet leuk vinden.

"Mijn man heeft moeite met mijn nieuwe zelfvertrouwen," vertelt Greet. ”Hij zegt dat ik arrogant ben geworden, maar ik stel gewoon voor het eerst grenzen. Dat is hij niet van me gewend. Ik voel me nu wel in een spagaat zitten... Moet ik voor mezelf opkomen, of moet ik thuis de vrede bewaren? Dit is ook iets wat ik in de therapie wil bespreken."

Na een maagverkleining komt er heel veel op je af. Voor veel mensen begint de echte uitdaging pas na de operatie. In de volgende blog kijken we naar "hoe nu verder... ".

Hoe kun je omgaan met die hardnekkige innerlijke stem? En hoe geef je je leven opnieuw vorm?

Tessa van Loon

🔴Altijd direct op de hoogte?

Wil je een bericht ontvangen zodra er een nieuw ervaringsverhaal, blog of andere nieuwe content op onze website verschijnt? Schrijf je dan in voor updates via de knop hieronder.